Δελχί

(ινδικά Dilli).Πόλη (9.817.439 κάτ. το 2001) της βόρειας Ινδίας, πρωτεύουσα της ομώνυμης διοικητικής περιφέρειας (1.483 τ. χλμ., 13.782.976 κάτ. το 2001). Βρίσκεται στη δεξιά όχθη του ποταμού Γιαμούνα (Τζούμνα), ενός από τους μεγαλύτερους παραπόταμους του Γάγγη, στις βορειοδυτικές παρυφές της κοιλάδας του Γάγγη. Στο σημείο αυτό συμβάλλουν οι μεγαλύτερες συγκοινωνιακές αρτηρίες που συνδέουν την κοιλάδα του Γάγγη με την κοιλάδα του Ινδού, καθώς και τις ακτές της Αραβικής θάλασσας με την περιοχή των Ιμαλαΐων. Ιδρύθηκε από τον βασιλιά Αναγκαπάλ (11ος αι.) στην αρχαία Ιντραπάστα. Σύμφωνα με τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών, το Δ. έκανε την εμφάνισή του στην επίσημη ιστορία της Ινδίας μετά τη μουσουλμανική κατάκτηση, κατά τα τέλη του 12ου αι., και λίγο αργότερα (1206) επελέγη από τον Τούρκο στρατηγό Κουτμπ αντ-ντιν ως πρωτεύουσα ανεξάρτητου σουλτανάτου. Νωρίτερα, πολυάριθμες πόλεις είχαν διαδεχτεί η μία την άλλη στο σημείο που είναι χτισμένο το Δ. Το 1398 η πόλη καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς από τον Τούρκο κατακτήτη Ταμερλάνο. Αργότερα ο αυτοκράτορας Σαχ Τζαχάν (1628-58) έχτισε μία νέα πόλη στην ίδια θέση. Η πόλη, που ονομάστηκε προς τιμήν του Σαχτζαχαναμπάντ και ορίστηκε από τον ίδιο πρωτεύουσα (1638) της αυτοκρατορίας των Μογγόλων, αποτελεί τμήμα του σημερινού Δ. Γενικότερα, στο διάστημα από τον 13ο αι. έως το 17o αι. ιδρύθηκαν τουλάχιστον έξι πόλεις στην ίδια ζώνη. Από αυτές (Φιροζαμπάντ, Τουγλακαμπάντ κλπ.) διασώθηκαν ορισμένα πολύτιμα λείψανα, όπως το τζαμί Κούμπατ αλ Ισλάμ με τον πανύψηλο μιναρέ Κουτμπ Μινάρ, που χρονολογείται από τον 13o αι., και ο τάφος του σουλτάνου Χουμαγιούν (16ος αι.), του οποίου η αρχιτεκτονική ενέπνευσε το περίφημο Τατζ Μαχάλ της Άγκρα. Το 1803 το Δ. περιήλθε στην κατοχή των Άγγλων, οι οποίοι το όρισαν πρωτεύουσα των Βρετανικών Ινδιών αντί της Καλκούτας το 1911. Περικλεισμένο μεταξύ της όχθης του ποταμού και ενός ισχυρού ημικυκλικού τείχους, πίσω από το οποίο οι Άγγλοι έχτισαν σύγχρονες συνοικίες, τις Civil Lines όπως τις ονόμασαν, το Δ. διατηρεί ακόμα ορισμένα περίφημα οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων το Κόκκινο Φρούριο με το αυτοκρατορικό ανάκτορο των Μογγόλων και το περίφημο και επιβλητικό Τζάμα Μαστζίντ (Μέγα Τέμενος). Στα κτίρια δυτικού στιλ, του 19ου και του 20ού αι. φιλοξενούνται σήμερα το συγκρότημα του πανεπιστημίου, βιβλιοθήκες και μουσεία. Εκτός από τη σημασία του ως ιστορικό και καλλιτεχνικό κέντρο, ίσως το σημαντικότερο της Ινδίας, το Δ. έχει πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομική ζωή της χώρας, κυρίως στον εμπορικό τομέα. Είναι εμπορικό κέντρο μιας πλούσιας και εύφορης περιοχής με ζωηρότατη κίνηση και έδρα πολυάριθμων βιομηχανιών (ιδίως μηχανουργικών, χημικών, υφαντουργικών, χαλυβουργικών και τροφίμων), οι οποίες λειτουργούν δίπλα στα πατροπαράδοτα εργαστήρια χειροτεχνίας (κεντητά, είδη από ελεφαντόδοντο και σκληρές πέτρες, είδη αργυροχοΐας κλπ.). Είναι, επίσης, οδικό και σιδηροδρομικό κέντρο, που συνδέεται με τα λιμάνια της Βομβάης και της Καλκούτας και διαθέτει διεθνές αεροδρόμιο. Νέο Δ. Στο νότιο τμήμα της πόλης του Δ., και ως προέκτασή της, οικοδομήθηκε η πόλη του Νέου Δ. (294.783 κάτ. το 2001) και πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Ινδίας. Η πόλη άρχισε να χτίζεται από τους Άγγλους μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και εγκαινιάστηκε επίσημα το 1931. Στο Νέο Δ., συγκεντρώθηκαν οι διοικητικές υπηρεσίες. Σχεδιάστηκε αρχικά για να φιλοξενήσει πληθυσμό 70.000 κατ., αλλά σταδιακά μεγάλωσε και επεκτάθηκε προς τα ΝΔ, καθώς δέχτηκε μεγάλο αριθμό εσωτερικών μεταναστών και προσφύγων από το Πακιστάν. Τα μνημειακού χαρακτήρα δημόσια κτίρια, οι κομψές επαύλεις της, η γεωμετρική διάταξη των λεωφόρων και των κήπων, τη διαφοροποιούν σαφώς από το παλαιό Δ. Φωτογραφία του Δελχί και της περιοχής του Νέου Δελχί από δορυφόρο της NASA, τον Μάιο του 1993 (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Ο τάφος του σουλτάνου Χουμαγιούν (16ος αι.) στο Δελχί, η αρχιτεκτονική του οποίου ενέπνευσε το περίφημο Τατζ Μαχάλ της Άγκρα. Προάστιο στο Νέο Δελχί, την πρωτεύουσα της ομώνυμης διοικητικής περιφέρειας της Ινδίας. Το τζαμί Κούμπατ αλ Ισλάμ, με τον πανύψηλο μιναρέ Κουτμπ Μινάρ, που χρονολογείται από τον 13o αι., πολύτιμο κειμήλιο σε προάστιο του Νέου Δελχί. To ινδοϊσλαμικής τέχνης μαυσωλείο του Xαv Χανάν σε προάστιο του Νέου Δελχί.